Πρόταση dvd: ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Του

Κώστα Γαβρά

Ο ομφαλός της γης

Ο κινηματογράφος πάντα υπήρξε μια μορφή προπαγάνδας, συχνά την εξυπηρετούσε κιόλας προωθώντας κυρίως τις τάσεις εκείνες που επέβαλε ένα feel good ψευδαίσθητο περιβάλλον ενώ άλλες φορές ακουμπούσε την α-πολίτικη πλευρά του θεατή. Σε πείσμα λοιπόν του αντίπαλου δέους τα τελευταία χρόνια είναι πολλοί αυτοί οι δημιουργοί που παραδίδουν ταινίες «προπαγάνδας» καταδεικνύοντας την άλλη πλευρά. Ας θυμηθούμε μόνο τα Ελεύθερος Ωραρίου, Το Τσεκούρι, Ιδιωτική Ζώνη, Οι μέρες τις αφθονίας σας είναι Μετρημένες, Ακόμη και η Βροχή το πρόσφατο NO.  Όλες οι προαναφερθείσες ταινίες προέρχονται από την Ευρώπη και την Λατινική Αμερική, περιοχές που «τυχαίνει» να πλήττονται από αδηφάγους ανθρώπους  κάνοντας, τους συγκεκριμένους τουλάχιστον,  σκηνοθέτες να μην προτιμούν την ρομαντική, Αποκαλυπτική οπτική των Αμερικάνων όπου όλα αποδίδονται στην εικόνα και στην υπόσχεση αυτής (όπως στο καθαρά προπαγανδιστικό-Ομπαμικό Λίνκολν του Σπίλμπεργκ) αλλά την προσπάθεια κατάδειξης του τρόπου που δουλεύει εσωτερικά αυτό το θηρίο και τα ποντίκια του που κινούν τους τροχούς. Από τους τραπεζίτες, την μεγαλο- αστική τάξη, την αστυνομία μέχρι και τους δημοσιογράφους. Σε κάποιον που θα γυρίσει να πει: μα αυτό δεν είναι δουλειά του κινηματογράφου θα μπορούσαμε να απαντήσουμε κοίτα γύρω σου κι όχι μόνο μπροστά σου.

Ο Κώστας Γαβράς είναι ίσως από τους λίγους που από την αρχή της καριέρας του έδειξε τις προθέσεις και τα δόντια του(μαζί του και ο Κεν Λόουτς). Δεν δίστασε να αποδώσει τη δολοφονία του Λαμπράκη στο Ζ, ούτε να γυρίσει μια αλληγορία για το Σταλινικό σύστημα με το Καθεστώς Πολιορκίας, ούτε να τα βάλει με τον Πάπα(ΑΜΕΝ).Έτσι και σήμερα, που όλα πια ξεκαθαρίζουν και τα άκρα έχουν πάρει τις θέσεις τους, επέστρεψε με μια ταινία που δυστυχώς πέρασε αλλά δεν ακούμπησε στη χώρα μας. Ως θεατές προτιμάμε ακόμη το θέαμα και όχι το Θέμα.

Ο σκηνοθέτης ξαναπιάνει μετά το Τσεκούρι τις μεγαλο-αστικές τάξεις, τις κεκλεισμένων των θυρών προσωπικότητες που έχουν άλλο λεξιλόγιο, άλλο ωράριο και τρόπο σκέψης και απλώς τους αρέσουν τα «επιτραπέζια παιχνίδια», μόνο που αυτή τη φορά πιάνει τα μεγάλα κεφάλια και αποδίδει τους χώρους που κινούνται, τις φράσεις και τα βλέμματα τους με έναν αυθάδη κυνισμό που τον κάνει επίτηδες γραφικό και σχηματικό για να μας τσαντίσει ακόμη περισσότερο. Οι κριτικοί που είδαν την ταινία ως ταινία και όχι ως μια ενέργεια του Γαβρά, μίλησαν για διδακτισμό, για υπεραπλούστευση αλλά μάλλον δε ξέρουν. Αν σταθεί κάποιος μέσα σε ένα κυλικείο Τράπεζας ή σε αυτό της βουλής, ή αν ακούσει στα διαλείμματα οικονομικών συνεδρίων τις κουβέντες που γίνονται τότε θα καταλάβει πώς έτσι έχουν τα πράγματα. Οι τραπεζίτες είναι απλοί άνθρωποι, προβλέψιμοι σε διαθέσεις, απρόβλεπτοι σε μεθόδους. Ο Γαβράς πεθαίνει να το δείξει αυτό και το κάνει εύκολα μπας και αηδιάσει ο θεατής από τη λύσσα του πρωταγωνιστή να ανελιχθεί, να κρατήσει αυτά που του έμαθαν να θέλει. Αυτά που εκπαιδεύτηκε να θέλει. Από ένα σημείο και μετά ο ήρωας γίνεται αψυχολόγητος ακόμη και για τον ίδιο θυμίζοντας τους καλούς παλιούς πρεζο-χρηματιστές που χάνονται ανάμεσα σε αυτά που κερδίζουν και σε αυτά που μένει να κερδίσουν. Στο πρόσωπο του πρωταγωνιστή το σενάριο δεν περιγράφει μόνο ένα επιθετικού τύπου καπιταλιστή. Όχι. Περιγράφει τον επιθετικό τύπο ανθρώπου που είναι ευκαιριακός, στιγμιαίος, βραχυπρόθεσμος, ανυπόμονος και άρα πιο επικίνδυνος.

Με αυτή του την ταινία ο Γαβράς κάνει τον διαχωρισμό: εμείς από κάτω κοιτάμε τα λούσα, τη δύναμη και χειροκροτούμε, από πάνω μας και στο πανί, σαν ιλουστρασιόν τηλεόραση αυτοί παίζουν με τις ζωές μας. Στην τελική σκηνή εξάλλου  βλέπουμε να στήνεται ένα ενοχλητικό καπιταλιστικό κρεσέντο, τόσο τραβηγμένο που καταφέρνει να δείξει πώς ο κυνισμός μπορεί να γίνει κινισμός(sic)

By Rory